RIP Llywelyn ap Gruffydd Fychan - Na Fu Ffyddlondeb Erioed

Ar y diwrnod hwn ym 1401, dienyddiwyd Llywelyn ap Gruffydd Fychan yn greulon am atal y Brenin Harri IV rhag cipio’r tywysog Cymreig, Owain Glyndwr.

Gwrthryfelodd Owain Glyndwr yn erbyn rheolaeth y Saeson ac roedd wedi malu byddin Harri IV ar lethrau Pumlumon yn 1401. Yn gynddeiriog, aeth Harri ati i chwilio am Glyndwr, a darganfod ei fod yn Llanymddyfri. Yng nghwmni ei fab (Harri V y dyfodol) a byddin enfawr, fe ofynnon nhw i'r bobl leol am gymorth.

Roedd Llywelyn ap Gruffydd Fychan yn lleol, a chynigiodd helpu'r brenin i ddod o hyd i Glyndwr. Fodd bynnag, roedd gan y tirfeddiannwr 60 oed ddau fab ym myddin Glyndwr, ac nid oedd ganddo unrhyw fwriad i fradychu ei dywysog. Arweiniodd y brenin a'i luoedd ar gyfeiliorn trwy ucheldiroedd y Deheubarth am wythnosau; a ganiataodd i Glyndwr a'i wŷr ddianc ac osgoi dal.

Yn y diwedd, sylweddolodd y brenin fod Llywelyn wedi eu twyllo. Yn chwithig ac yn flin, gorchmynnodd Harri gosb erchyll i Lywelyn; llusgwyd ef trwy dref Llanymddyfri a'i arteithio yn sgwâr y dref, o flaen pyrth y castell. (rhybudd - nid yw'r rhan nesaf yn addas ar gyfer llygaid sensitif!) Fe wnaethon nhw dorri stumog Llywelyn a'i goginio o'i flaen . Bu ei farwolaeth yn hir a dirfawr o boenus. Yn olaf, cafodd ei grogi, ei dynnu a'i chwarteru. Anfonasant ei weddillion hallt i drefi Cymreig eraill i'w hatal rhag gwrthwynebu'r brenin. Fodd bynnag, arhosodd Glyndŵr heb ei ddal ac ni chafodd erioed ei fradychu.

600 mlynedd ar ôl marwolaeth Llywelyn, codwyd cerflun yn Llanymddyfri ar fryn bychan wrth ymyl y castell lle bu farw. Llywelyn ydyw, yn gwylio dros ei dref ac yn coffau ei deyrngarwch anfarwol.

Ffynhonnell y llun: Becca Hemmings