Stori Drist Gelert - Cwn Ymddiriedol y Tywysog Llewelyn
Dyma hanes trist Gelert, ci ffyddlon y tywysog Llewelyn, a sut y daeth pentref Beddgelert i gael ei enwi felly.
Bu Llewelyn a’i gi yn byw mewn castell ym mynyddoedd geirwon Eryri, Gwynedd flynyddoedd maith yn ôl. Roedd y tywysog wrth ei fodd yn hela a Gelert oedd ei gydymaith hoff a mwyaf di-ofn.
Roedd gan y tywysog fab annwyl. Yn anffodus, bu farw ei wraig yn ystod genedigaeth. Ar ei gwely angau, addawodd Llewelyn y byddai'n caru'r bachgen.
Un diwrnod, penderfynodd Llewelyn ymuno â'i ddynion ar helfa. Roedd ei fab yn cysgu'n gyflym yn ei grud. Er gwaethaf cael nyrs, penderfynodd Llewelyn adael Gelert ffyddlon ar ôl i amddiffyn y tyddyn. Wrth iddo adael fe drawodd ben anferth, sigledig y ci.
"Gwarchod yn dda, Gelert," meddai. "Hyd nes i mi ddychwelyd."
Siglodd Gelert ei gynffon ac arhosodd ei lygaid ar wyneb ei feistr nes i Llewelyn gau'r drws yn dawel ar ei ôl.
Tra allan yn hela, meddyliodd Llewelyn am ei fab. Un diwrnod byddent yn hela bleiddiaid y coedwigoedd hynafol, tywyll ochr yn ochr.
Dychwelodd y tywysog yn hwyr, yn flinedig ond yn llwyddiannus. Aeth yn syth i'r ystafell wely i weld ei fab bach.
Ond wrth fyned i mewn i'r ystafell gwelodd olygfa erchyll. Roedd y dodrefn yn gorwedd ar i fyny, roedd tapestrïau wedi'u rhwygo oddi ar y waliau a'r crud yn gorwedd ar y llawr. Roedd yn wag ac roedd y dillad gwely wedi'i staenio â gwaed.
Wrth i Llewelyn sefyll â'i wreiddiau yn y fan a'r lle, teimlai drwyn cyfarwydd ffroenu cledr ei law. Edrychodd i lawr i weld llygaid Gelert yn syllu i fyny arno, ei ben a'i bawennau wedi'u gorchuddio â gwaed.
"Chi greadur drygionus!" rhuodd y tywysog. "Mae'r ci yma wedi lladd fy mab!" a heb betruso tynnodd ei dagr a'i blymio'n ddwfn i ochr Gelert. Wrth i'r ci ddisgyn i'r llawr, clywodd y tywysog gri dawel o'r tu ôl i'r crud ar i fyny.
Symudodd Llewelyn y crud o'r neilltu a dod o hyd i'w fab, yn ddianaf, wrth ymyl corff blaidd marw enfawr. Daeth y llun yn glir yn fuan: roedd Gelert wedi lladd y blaidd i amddiffyn ei fab.
Yn llawn edifeirwch, penliniodd Llelwelyn a mwytho ei ffrind ffyddlon yn dyner a tharo cynffon Gelert y ddaear yn araf am y tro olaf.
Ffynhonnell Delwedd: Ann Hemmings
Claddwyd corff Gelert y tu allan i furiau’r castell, mewn llecyn pert yn agos i’r afon. Mae'r llechfaen, sydd wedi'i arysgrifio ag enw Gelert, yn dal i nodi'r bedd a gelwir y pentref gerllaw yn 'Beddgelert' - sy'n golygu bedd Gelert. Dyma lun o Ann y Siop Anrhegion Cymraeg - a ymwelodd â'r bedd i dalu teyrnged iddi!